موسسه بیکران هستی، رصدخانه لارستان و باشگاه نجوم جنوب کشور

مگنتار چیست؟

2020/03/14

مگنتار ها(magnetars) ستاره های نوترونی هستند که دارای قوی ترین میدان مغناطیسی در جهان می باشند. در طی سال ها با وجود پیشرفت علم و تکنولوژی هنوز رازهایی از مگنتار ها باقی مانده است که دانشمندان را متحیر می کند. در ادامه درباره ی ماهیت این ستاره ها بیشتر صحبت خوایم کرد.

تاریخچه کشف:

در ماه مارچ سال ۱۹۷۹ چد ماه پس از فرود موفق کاوشگر های شوروی برروی زهره ، دو کاوشگر بدون سرنشین شوروی با نام های ونرا ۱۱ و ۱۲ که درحال گردش به دور خورشید بودند ، پالس هایی از تابش گاما را تشخیص دادند. به صورتی که مقدار پالس دریافت شده توسط کاوشگر ها از ۱۰۰ بار در هر ثانیه به ۲۰۰۰۰۰ بار در هر ثانیه افزایش یافت که خود افزایش چشمگیری بود و تعجب آورتر این بود که این افزایش در کسری از یک میلی ثانیه رخ داد.

هفت ثانیه بعد کاوشگر هلیوس۲ ناسا این تشعشعات الکترو مغناطیسی را تشخیص داد و همزمان کاوشگر پایونیر که به دور زهره درگردش بود متوجه این تابش ها شد. به همین ترتیب دیگر ماهواره ها حتی ماهواره های اطراف زمین هم این پالس الکترو مغناطیسی را دریافت کردند.

این منبع امواج پس از تحقیقات در مراکز اختر فیزیک آمریکا در ابر ماژلانی بزرگ تشخیص داده شد و SGR 0525-66 نام گرفت.

این منابع ناشناخته ماندند تا سال ۱۹۹۲ که دو دانشمند با نام های رابرت دونکان و کریستوفر تامسون نظریه ای در رابطه با ماهیت این ستارگان ارائه دادند.

بر اساس تعریف آنها این ستارگان انواعی از ستارگان نوترونی هستند که میدان مغناطیسی بسیار قوی تر و چرخش سریع تری از ستاره های نوترونی عادی دارند.

همچنین این چرخش و قدرت میدان مغناطیسی آنها باعث آزاد شدن فوران های پرتو X یا گامایی می شود که چندین بار قوی تر از فوران های ستارگان نوترونی است.

شکل گیری:

شکل گیری این نوع از ستارگان خود شگفتی دیگری در جهان است. این ستاره ها حاصل ابرنواختر هایی هستند که باعث تولید ستاره نوترونی می شوند. بر اساس تحقیق های انجام شده اگر ستاره های نوترونی در هنگام تشکیل ، مؤلفه های چرخش ، میدان مغناطیسی و دمایشان در وضعیت خاصی قرار گیرد ، موجب افزایش قدرت میدان مغناطیسی خود به مقداری بین ۱۰ به توان۸ تا ۱۰ به توان ۱۱ تسلا می شود و این باعث تشکیل یک مگنتار می شود.

برای درک بزرگی ۱۰ به توان ۱۱ تسلا میتوان گفت که اگرجسمی همچین مقداری از میدان مغناطیسی را داشته باشد و در فاصله ای به اندازه فاصله ماه تا زمین قرار گیرد می تواند تمام کارت های اعتباری روی زمین را از کار انداخته یا حتی ارتباطات را مختل کند.

خوش بختانه به طور میانگین ازهر ده ابر نواختری که در کهکشان رخ می دهد یکی از آنها تشکیل مگنتار می دهد پس این ستار ها نمیتواند تهدیدی برای زمین باشد.

مراحل ابرنواختر و تشکیل ستاره نوترونی

تفاوت با تپ اختر ها:

ممکن است سوال شما هم در باره ی مگنتار ها تفاوتشان با تپ اختر ها باشد به طور کلی تفاوت مگنتار ها با تپ اختر ها در چند مورد است:

1. میدان مغناطیسی:میدان مغناطیسی مگنتار ها بسیار قوی تر از ستاره های نوترونی ۱ است.

2. میزان انتشار پرتو X و یا گاما در مگنتار ها بسیار زیاد تر از تپ اختر هاست و به  همین دلیل مگنتار ها توانایی توضیح پدیده هایی چون فوران های پرتو گاما را دارند.

مگنتار های کشف شده:

تا کنون تعداد زیادی از مگنتار های فعال در کهکشان راه شیری کشف شده اند اما تخمین ها میگویند که احتمال حضور ده ها میلیون مگنتار در کهکشان وجود دارد.

نام بعضی از آنها در زیرآمده است:

• SGR 0525-66 در ابر بزرگ ماژلان

• SGR 1806-20 در صورت فلکی قوس

• SGR 1900+14 در صورت فلکی عقاب

• SGR 0501+4516 در صورت فلکی شاه تخت(در نیمکره جنوبی)

• SGR J1745-2900 در صورت فلکی قوس

مگنتار SGR J1745-2900  در صورت فلکی قوس در مرکز راه شیری که به دور سیاهچاله مرکز کهکشان میگردد.

 

گردآورنده:رضا کاکائی

کارگروه اخترفیزیک و کیهان شناسی