مقابله در نجوم (Opposition)
2021/11/28
شاید شنیده باشید که مقابله بهترین زمان برای رصد یک سیاره است. اما مقابله چیست؟ و کدام سیاره ها تقابل دارند؟ در نجوم ، تقابل به این معنی است که یک سیاره در مقابل خورشید است. سیاره هایی که خارج از مدار زمین بدور خورشید می چرخند – مریخ ، مشتری ، زحل ، اورانوس ، نپتون – همه می توانند در موقعیت مقابله قرار گیرند. اگر خورشید در غرب غروب می کند و سیاره در شرق طلوع می کند ، در این صورت سیاره در تقابل است. در نقطه تقابل ، بهترین زمان برای رصد سیاره است زیرا عموماً جرم نزدیکترین فاصله به زمین را دارد و کل طول شب قابل مشاهده است.البته از موقعیت مقابله برای جستجو و شناخت بیشتر اجرام جدید منظومه شمسی ، مانند اجرام کمربند کویپر و سیارک ها ، هم استفاده می شود و محققان اغلب تلاش می کنند تا این اجرام را در زمانی که حداکثر نور آنها توسط خورشید به دست می آید ، رصد کنند. (یعنی فاز آنها ، اگر قابل تشخیص باشند ، کامل خواهد بود)
تقابل از دید ناظران زمینی
در نقطه تقابل ، زمین در وسط خطی بین یک سیاره بیرونی و خورشید قرار دارد و ما خورشید را در یک سر آسمان خود و سیاره مقابل را در جهت مخالف می بینیم. با پایین آمدن سیاره به زیر افق ، خورشید دوباره بالای افق ظاهر می شود.از نظر دستگاه مختصات سماوی ، مقابله برای یک سیاره بیرونی زمانی اتفاق می افتد که خورشید و آن سیاره دقیقاً ۱۸۰ درجه در آسمان از هم فاصله دارند. در نظر بگیرید که زهره و عطارد هرگز نمی توانند در موقعیت تقابل از دید زمینی ها دیده می شوند . مدار آنها نسبت به زمین به خورشید نزدیکتر است ، بنابراین هرگز نمی توانند در آسمان مقابل خورشید ظاهر شوند. به عنوان مثال ، هنگام غروب خورشید در غرب ، شما هرگز ناهید را در شرق نخواهید دید. سیارات داخلی همیشه از منظر ما نزدیک خورشید هستند ، برای زهره بیش از ۴۷ درجه از خورشید و برای عطارد ۲۸ درجه فاصله ندارند.مقابله ها فقط در مورد اجسامی که از خورشید دورتر از زمین هستند اتفاق می افتد. ما هر سال تقابل هایی را برای مشتری ، زحل ، اورانوس و نپتون مشاهده می کنیم. البته ما شاهد مقابله های سیاره مریخ نیز هستیم ، اما تقابل های مریخی تقریباً هر ۲۷ ماه یکبار اتفاق می افتد ، زیرا زمین و مریخ در مدارشان بدور خورشید بسیار به هم نزدیک هستند و سرعت حرکتشان در مدار شبیه به هم است.
چرا سیارات در تقابل برای علاقه مندان آسمان جالب هستند؟
همانطور که گفته شد ، زیرا آنها در مقابل خورشید قرار دارند ، هنگام غروب خورشید ، سیارات در تقابل طلوع می کنند و کل طول شب در آسمان یافت می شوند.ثانیاً ، سیارات در تقابل تقریبا نزدیکترین فاصله خود به زمین را دارند. در چنین زمانی ، ما شاهد روشنایی کامل آن سیاره هستیم و سیاره در درخشان ترین وضعیت خود است و جزئیات بیشتری را می توان از طریق تلسکوپ ها مشاهده کرد.اگر با خود می گویید که این وضعیت شباهت زیادی به ماه بدر دارد ، حق با شماست! در فاز کامل، ماه ، مستقیماً در مقابل خورشید در آسمان قرار دارد ، پس کاملاً روشن شده و درخشان ترین حالت خود را برای ما به نمایش می گذارد. با حرکت در طول مدار خود ، خط خورشید-زمین-ماه خم می شود و آنچه را که از زمین به عنوان فازهای ماه می شناسیم را به ما نشان می دهد.
مقابله از دید سیارات خارجی
مانند بسیاری از موارد دیگر ، مقابله ی همه چیز از دیدگاه است و به موقعیت ناظر بستگی دارد. ما در مورد این پدیده از دید زمینیان صحبت کردیم. اما برای بقیه ی سیارات چطور؟وقتی یک سیاره بیرونی – فرض کنیم مشتری – برای ما در تقابل است ، زمین در مدار داخلی آن سیاره قرار دارد. به عبارت دیگر ، در لحظه مقابله از دید ما در زمین ، ناظران بر روی مشتری زمین را بین جهان خود و خورشید می بینند. یعنی زمین و خورشید در یک سمت آسمان مشتری قرار خواهند داشت ، و زمین در نور خورشید پنهان است .همچنین در نظر بگیرید که زمین در طول حرکت در مدارش از بین خورشید و مشتری می گذرد. پس شاید یک روز ، یک ناظر از مشتری ببیند که زمین در حال عبور از جلوی خورشید است . به این معنا که آنها شب تاریک زمین را خواهند دید و پدیده ی گذر اتفاق می افتد. پدیده ای که در حال حاضر از دید ما برای عطارد و زهره وجود دارد.
فاطمه فخرایی فرد،کارشناس تیم علمی رصدخانه لارستان
